Het bleef hem niet lang bezighouden: het onverwachte en schijnbaar autonome optreden van zijn emoties zonder waarneembare aanleiding. Thuisgekomen, was het eerste wat hij deed zijn koffer uitpakken. Een aantekenboekje, een document dat betrekking had op een bedrijf waar hij binnenkort voor enkele weken gede­tacheerd zou worden en een handboek over het nieuwe te gebruiken software-platform, rangschikte hij op zijn bureaublad. Hij bladerde even in de bedrijfsprospectus. ‘AIA-SOFT profileert zich als een innovatief softwarehouse en richt zich op het realiseren van front-office oplossingen. Onze missie is: zorgen voor klantspeci­fieke automatiseringsoplossingen die direct het resultaat van de opdrachtgever verhogen.’

Hij knoopte zijn stropdas los en vroeg zich af waarom hij bij een softwarehouse gedetacheerd zou worden. Roodenburg, zijn chef, had tijdens de borrel gezegd dat er maandagochtend een overleg zou zijn waarbij alles uitgelegd zou worden: het was allemaal wat snel en onverwacht gelopen. ‘Ik heb buitengewoon spannende berichten.’ Dankaart ergerde zich. Roodenburg deed geheimzinnig in een misera­bele poging zijn gebrek aan uitstraling te verdoezelen. Hij mocht zijn chef niet. Hij had het idee dat hij hem al te duidelijk doorzag: de man probeerde de veilige formele structuur van het leidinggeven te gebruiken om zijn gebrek aan persoonlijke overtui­gingskracht te verbergen. Wat dat betreft was detachering altijd prettig: het zou hem min of meer verlossen van Roodenburg. Maar de raadselachtige plaatsing bij een softwarehouse beviel hem niet. Toch was hij nieuwsgierig naar wat Roodenburg maandagochtend te vertellen zou hebben.

Hij hing zijn stropdas in het rekje aan de binnenkant van een kastdeur, trok zijn schoenen uit en knoopte de kraag van zijn overhemd los. Het vertrouwde ritueel bezorgde hem prettige gevoe­lens; hij voelde de ontspanning terugkeren. Uit de koelkast haalde hij de ’s ochtends klaargezette diepvriesmaaltijd te voorschijn en zette die in de magnetron. Zorgvuldig sloot hij het deurtje en programmeerde de klok. Hij opende opnieuw de koelkast en pakte een fles bier. Languit liggend in de stoel bij de muzie­kinstallatie zette hij de cd-speler aan. Vivaldi. Hij dronk bier uit de fles en vroeg zich af of hij Loeki eerst nog zou bellen om de afspraak te bevestigen. Het was hoogst onwaarschijnlijk dat ze het vergeten was; maar hij nam toch de telefoon en drukte op een van de geheugentoetsen. Ze was in gesprek. De magnetron liet een schel zoemgeluid horen en hij legde de hoorn weer op de haak.

Spaghetti om zijn vork wikkelend, af en toe een slok bier drinkend, luisterde hij met een half oor naar de muziek. De onrustgevoelens waren verdwenen; het was hem niet duidelijk hoe precies en dat was op zich verontrustend. Hij had nog nooit zoiets meegemaakt. Misschien had hij tijdens de borrel iets verkeerds ge­ge­ten? Een kleine voedselvergiftiging ten gevolge van de talloze hapjes die waren aangeboden en waarvan hij er enkele gedachteloos had aangenomen… Hij had niet meer gedronken dan anders. Misschien was het ook de drukte in de tram, hoewel hij daaraan gewend was. Hij was uitgestapt, onmiddellijk; misschien had hij moeten blijven zitten en was de paniek dan vanzelf verdwenen. Of kwam het toch door de aankondiging van zijn detachering bij AIA-SOFT, een detachering die even onverwacht als raadselachtig was? Hij hield niet van verrassingen; en zeker niet als het Roodenburg was die ze aankondigde. Ongetwijfeld had Roodenburg het opzettelijk gedaan: de prikkelende suggestie van de verhulde aankondiging. Roodenburg was in zekere zin iemand als hijzelf; des te beter doorzag hij hem. Het moest hem duidelijk zijn dat derge­lijke verrassingen door zijn werknemers niet gewaardeerd zouden worden. Het was normaal dat detacheringen al maanden van tevoren bekend waren. Geïrriteerd stond hij op en zette het half leeggege­ten bord spaghetti op het aanrecht. Hij zette koffie en probeerde opnieuw Loeki te bellen; maar het nummer was nog altijd in ge­sprek. Hij zou het vanavond aan haar vertellen: op die manier kwam hij tegemoet aan haar herhaalde verzoek eens wat persoonlijker te worden in zijn gesprekken. Een typisch vrouwelijke benadering.

Nadat hij haastig zijn koffie had opgedronken besloot hij te vertrekken: hij zou vast alleen wat drinken aan de bar van het Grand-café; Loeki zou de afspraak niet vergeten zijn en de stilte op zijn kamer, benadrukt door de muziek, benauwde hem.

Dankaart beschouwde zichzelf als een tamelijk ongecompliceerde persoonlijkheid – wat een positief oordeel inhield. Hij had altijd duidelijke plannen gemaakt wat betreft de te realiseren doelen in zijn bestaan, de zaken die hij wilde bereiken, de manier waarop hij wilde leven; en in grote lijnen was alles altijd gelukt. Niets ergerde hem meer dan de subtiele en genuanceerde emotionele problemen waar Loeki zo graag over uitweidde: ze schenen hem gezocht en zinloos toe. Soms voelde hij zich op een verraderlijke manier in conversatievalstrikken gelokt. Je maakte een plan en handelde daar naar. Natuurlijk bestonden er emotionele behoeften: die waren een gegeven, net als de feitelijke alledaagse realiteit waarmee je onophoudelijk in aanraking kwam. Je accepteerde dat en maakte er gebruik van; of je probeerde tenminste de gevoelens in zekere banen te leiden. Emoties…Voor zover geen lastig en min of meer rudimentair ver­schijnsel, probeerde je ze te gebruiken als energiebron; een vervoermiddel om de plaats van bestemming te bereiken, een span wilde paarden dat je in toom moest houden. Hij was een rationeel persoon, iemand voor wie het intellect fundamenteel en primair was.

Hij kwam binnen in een nagenoeg lege bar en zocht een plaatsje aan een tafeltje voor het raam. Bij de barman die kwam aandrentelen bestelde hij een koffie, bedacht zich toen en verzocht om een glas bier. Koffie… had de cafeïne daarin geen stimulerend effect dat kon leiden tot hartkloppingen? Hij schoof onrustig met zijn voeten heen en weer en probeerde zichzelf te dwingen na te denken over wat er gebeurd was. Was de paniek die hem overvallen had een extreme vorm van angst? Of was het toch iets zuiver lichamelijks geweest? Hij moest erkennen dat hij de controle totaal verloren was: hij was te vroeg uitgestapt, zijn hart klopte te snel, hij transpireerde en haalde te snel adem. Het was onaangenaam, buiten­gewoon onaangenaam, dat hij de controle over zichzelf verloren was. Hoe kan dat zomaar gebeuren? Hij probeerde na te gaan waaraan hij had zitten denken op het moment dat het hem overvallen had. Hij had zich voorgesteld hoe hij met Loeki de avond zou doorbrengen, zoveel wist hij nog. Dat kon geen reden zijn geweest voor angst: het was een bekend iets, een tamelijk voorspelbare reeks gebeurtenissen waarop hij zich meestal verheugde. Had hij aan de detachering zitten denken? Hij meende van niet; zodra Roodenburg het hem verteld had, was hij weliswaar onaangenaam getroffen geweest maar hij had het onmiddellijk van zich af gezet en besloten in het weekeinde zijn papieren door te nemen om maandagochtend met enige gerichte kritische vragen te komen. Was het mogelijk dat hij daar onbewust mee bezig was geweest? Dat was geen denken, dat was dan een soort stemming, iets wat ergens vaag rondzweefde, op de achtergrond,- kon zoiets invloed uitoefenen? Hij geloofde er niet in. Emoties waren een reactie op gebeurtenis­sen of gedachten; en er was niets gebeurd en hij had nergens aan zitten denken. Wat was nu onbewust? Een fictief model van verouderde psychologen – niet iets dat werkelijk bestond. Hij nam een slok bier en maakte een onwillekeurig beweging met zijn schouders. Hij keek op zijn horloge. Het was kwart over acht.

De deur ging open en er kwam een groepje mensen binnen, lawaai­ig, met veel gelach en gepraat. Ze namen plaats aan de tafel naast hem; er werd met stoelen geschoven, er werd geroepen om bier en een vrouw trok de stoel naast hem weg, zonder hem aan te kijken. Hij ergerde zich en besloot dat het tijd was om te vertrekken. Hij dronk zijn glas leeg en verliet het café. Misschien was Loeki er al. Hij wandelde langzaam langs de gracht en probeerde aan niets te denken.

Hoewel ik ooit informatica studeerde, in Nijmegen, in de jaren ’80, is het de geroutineerde lezer natuurlijk bekend dat hoofdpersonen in de literatuur niet op naïeve en onbezonnen wijze met abstracte vertellers geïdentificeerd mogen worden, – laat staan met de schrijver. De overeenkomsten tussen de heer Dankaart en mijzelf zijn beperkt – wat niet wegneemt dat de kern van het verhaal (voor zover die eenduidig vastgesteld kan worden) mij na aan het hart ligt. Hetzelfde geldt voor Thomas Dankaart, in al zijn onzekerheid en rigiditeit op weg naar een onbekende bestemming waarvan de invulling hem nog grotendeels vrij staat, hoewel zijn primaire verbanning dwingend opgelegd wordt. Of zou die verbanning toch indirect volgen uit de misschien wel fatale opbouw van zijn karakter?

In het afgelopen voorjaar werd bij Infologos, een dynamisch en veelbelovend maar nog jong automatise­ringsbedrijf, gevestigd te Amsterdam, ergens aan een van de grachten, onverwacht en op staande voet een medewerker ontslagen die pas enkele maanden in dienst was. Het is de vraag of Thomas Dankaart, de uitge­rangeerde informaticus, had kunnen en misschien zelfs had moeten weten dat er, op ondoor­zichtige wijze weliswaar, onder de oppervlakte van de waarneembare dagelijkse gang van zaken in het bedrijf allerlei processen gaande waren die leidden tot deze voor hem onaangename confrontatie. Het is al evenzeer een open vraag of het in de eerste plaats deze verborgen processen waren die een afdoende causale verklaring waarborgen. Een feit is, dat Thomas Dankaart volkomen verrast werd door de onver­wachte manoeuvre van de bedrijfsleiding. De gevolgen voor deze ambitieuze en optimistische man waren tamelijk ingrijpend.

Natuurlijk was er, zoals altijd, al geruime tijd het een en ander gaande; en als hij niet de gewoonte had gekoesterd, zelfs in situaties waarin hij met directe conflicten in zijn privéleven werd geconfron­teerd, zijn denken altijd te richten op abstracte zaken, van niet-emotionele en onpersoonlijke aard, dan was hij in ieder geval beter voorbereid geweest. Misschien hadden de gebeurtenissen dan zelfs een heel andere loop genomen; misschien was van de door hem onbewust veronder­stelde noodlottigheid geen sprake. Maar zelfs toen hij, letterlijk en figuurlijk, op straat stond, verzuimde hij een analyse achteraf te maken: de hevigheid van zijn emoties, die niet in de laatste plaats werd veroorzaakt door de consequente en onbewuste onder­drukking ervan in de vooraf­gaande periode, leidde tot een snelle en fatale uitbarsting waarin voor intellectueel onderzoek geen ruimte meer was.

Zijn korte carrière was voorspoedig verlopen. Enkele maan­den voor zijn afstuderen was hij aangenomen bij een groot telecommunicatiebedrijf waar hij met succes diverse aanvullen­de cursussen gevolgd had. Gedurende drie maanden reisde hij als trainee door het land, in het gezelschap van een van zijn oudere collega’s, wiens ervaring zich toonde in een tamelijk ostentatieve nonchalance bij het afwerken van gecompliceerde opdrachten. Samen voltooiden ze verschillende projecten met succes. Hij ging met zijn collega’s, een tiental mannen en vrouwen, in de Ardennen op survivaltocht en liet zich daar kennen als een communicatief ingestelde man, in het bezit van het gewenste doorzet­tingsvermogen en de vereiste ondernemings­lust. Hij had het idee dat hij voor alle tests geslaagd was; of ze nu wel of niet als zodanig bedoeld waren. Dankaart werd, kortom, in alle opzichten gewaardeerd: zowel door zijn colle­ga’s, die zich prettig voelden bij de ontspannen manier waarop het contact met hem scheen te verlopen als door de bedrijfslei­ding die in hem een snelle en zelfstandige leerling zagen voor wie een behoorlijke toekomst in het bedrijf scheen weggelegd. Toch was niemand verbaasd toen hij, bij het tweede functione­ringsgesprek, dat aan het eind van het jaar plaatsvond, ken­baar maakte dat hij zich weliswaar prettig voelde bij het bedrijf, maar desondanks ontslag vroeg: om de acceptabele reden dat hij ernaar verlangde zijn eigen bedrijf te beginnen. ‘Zoiets hadden we wel verwacht,’ ver­klaarde de personeelschef. ‘Alleen nog niet op zo’n korte termijn. We wensen je in ieder geval veel succes.’

Voorzien van een lovende aanbevelingsbrief solliciteerde hij bij Infologos. Hij werd onmiddellijk aangenomen; hier wilde hij zich voorlopig verder ontwikkelen als specialist in een groot netwerksysteem dat bij enige duizenden bedrijven in het land gebruikt werd. Het moest de laatste stap vormen op weg naar zijn eigen bedrijf. In de avonduren volgde hij op kosten van zijn werkgever een schrif­telijke informatie-management­cursus; en wanneer hij ’s avonds in de woonkamer van zijn apparte­ment, aan zijn bureau voor het raam, met doelbewuste en min of meer nietsontziende inzet de lessen bestudeerde, dan kwam van tijd tot tijd de gedachte bij hem op dat hij nu al, in relatief korte tijd, een groot deel van het traject had afgelegd dat hij zich ten doel gesteld had bij de aanvang van zijn universitaire studie. Alles was verlopen zoals hij gepland had; en als vanzelf, zonder veel inspanning. Hij had niets aan het toeval overgelaten en alle stappen genomen die nodig waren om zijn plannen te realiseren.

Hij mocht zich succesvol noemen. Hij zag zichzelf graag als een krachtig autonoom individu dat bewust invloed op de omstandigheden had uitgeoefend en erin geslaagd was zich een leven te creëren dat het resultaat vormde van een doelmatig uitgevoerde strategie. Alle hindernissen had hij moeiteloos genomen. Het scheen hem toe dat dit de opperste vorm van genot was: het besef problemen te kunnen hanteren, meester te zijn over zijn eigen lot en met geleidelijke regelmaat vorderingen te maken op de weg die hij voor zich had uitgestippeld.

Op een vrijdagavond, eind februari, na de gebruikelijke borrel op de zaak, in de tram op weg naar zijn woning, werd hij plotseling overvallen werd door een onbegrijpelijke nervositeit die uit het niets scheen op te komen, als een zich explosief vermenigvuldigend virus. Het was bijna zeven uur. Hij zat achter in de volle tram, ingeklemd tussen de vrouw op de bank naast hem en de passagiers die in het gangpad schouder aan schouder stonden te wachten tot ze op de plaats van bestemming aankwamen. Zijn diplomatenkoffer op de knieën, zijn handen er beschermend bovenop, had hij zitten naden­ken over de invulling van die avond: hij had een afspraak met Loeki om naar een musical in Carré te gaan; daarna zouden ze iets gaan drinken in een grand-café en later op de avond zouden ze naar een jazzcafé gaan waar ze tot diep in de nacht zouden dansen op de livemuziek van een band. Dat was niets nieuws: zo hadden ze samen al vele avonden doorgebracht, het was een soort ritueel geworden en altijd was het plezierig, hoewel misschien niet erg opwindend.

Wat gebeurde er? Het onbegrijpelijke van de plotselinge angstgevoelens en het ontbreken van enige aanleiding ervoor veroorzaakten een vlaag van paniek. Hij klemde zijn handen om de randen van zijn koffer; het zweet brak hem uit. Haastig stond hij op, stootte met zijn koffer tegen de benen van de vrouw naast hem en wrong zich met snel kloppend hart tussen de mensen in het gangpad door. Er was geen ruimte. Juist toen hij het gevoel kreeg zich niet meer te kunnen inhouden en de neiging voelde opkomen onbeheerst te gaan duwen, een kreet te slaken, stopte de tram. Hij liet zich meevoeren in de stroom mensen die bij de halte uitstapten.

Misselijk en transpirerend, stond hij met zijn diplomatenkoffer bungelend in zijn trillende hand, op de hoek van de Nieuwezijds Voorburgwal en de Raadhuisstraat. Hij ademde de buitenlucht diep in en vroeg zich af wat hij nu moest. Wat was er gebeurd? Waaraan had hij gedacht? Enigszins opgeknapt door de verfrissende werking van de koele buitenlucht, begon hij zich geschrokken af te vragen wat de oorzaak was van deze onverwachte aanval. Was het iets lichamelijks? Iets anders kon hij zich niet voorstellen: de vlaag van paniek moest een fysieke oorzaak hebben; hij had aan niets onaan­genaams gedacht, vlak voor het begon, dat wist hij zeker. En hij was zich niet bewust van al dan niet sluimerende problemen. In een toestand van verwarring en verontrusting, begon hij naar huis te lopen. Hij was een halte te vroeg uitgestapt. Het was kwart over zeven.

In 1996, toen ik nog in Amsterdam woonde, in de Rivierenbuurt, schreef ik het onderstaande. Het werd gepubliceerd in het online literair magazine Meander.

Onlangs haalde ik dit luchtige verhaaltje (waarin water een belangrijker element vormt) nog eens tevoorschijn en herlas het – een niet geheel toevallige actie. SaxiS, dat was ik. Misschien zou ik hier de onvoltooid tegenwoordige tijd moeten gebruiken: want sommige preoccupaties, bepaalde perspectieven, veranderen in de loop der tijd maar weinig en creëren de elastische coherentie in patronen die je persoonlijkheid karakteriseren. Golfpatronen misschien en soms kantelt het perspectief wel degelijk – maar dat vormt dan natuurlijk juist de essentie.

_________________________________________________________________
MEANDERKRANT WOENSDAGEDITIE  (20)
20 oktober 1999
In deze twintigste Woensdageditie van de Meanderkrant leest u ditmaal geen artikel, maar een verhaal. Vanaf nu zullen we af en toe op woensdag, naast de artikelen over en rond literatuur, ook eens een verhaal publiceren. Vandaag bieden wij u het verhaal “Twee Groene Ogen” van Saxis.
_________________________________________________________________

Ik had, dat wist ik, een helder en volledig beeld van haar: wie ze was, wat ze in het leven wilde. Ik kende haar grillen, haar plotselinge stemmingswisselingen (die ik met nauwkeurige en aantoonbare precisie kon voorspellen), haar geheime dromen. Haar gewoontes, de kleine eigenaardigheden, haar bewuste en onbewuste reacties – ze verbaasden mij niet meer. Ik wist alles van haar. In de drie jaar dat onze relatie duurde, had ik alle aanvankelijke leemtes in mijn kennis zorg­vuldig en systematisch opgevuld. Alles had ik geregistreerd: haar onthulling­en (al dan niet bewust gedaan), de verhalen van haar moeder, van haar vrien­dinnen. Eénmaal had ik een avond in een bedenkelijk café doorgebracht met een vroegere minnaar van haar; na enige drankjes vertelde hij mij enthousiast de meest intieme details uit hun voormalige relatie. Ik inter­poleerde en extrapoleerde gegevens, vergeleek mijn informatie met die van anderen en alles, álles paste ik in de puzzel in. Tenslotte begon ik te denken dat mijn informatie nagenoeg compleet was. Wat mij nu nog restte was: controle, toetsing en voorspellingen naar een verre toekomst. Met geruststellende regelmaat noteerde ik in gedachten allerlei bevestigingen van mijn soms gewaagde voorspellingen.

En toen gebeurde er het volgende.

Het was een lentedag in het begin van de jaren tachtig – een koele winderige dag met een aangename voorjaarszon die regelmatig vanachter de bewolking tevoorschijn kwam. De ochtend had ik doorgebracht aan boord van mijn zeilboot, op het Snekermeer, maar tegen een uur of één begaf ik mij naar de kantine van de zeilclub waar ik en­kele schaakpartijen speelde met de stamgasten. Om drie uur verliet ik de club, enigszins licht in het hoofd door de biertjes die ik ge­dronken had, en wandelde in de richting van de dijk. Intussen dacht ik aan Rumia. We zouden de rest van het weekeinde op de plassen zeilen en de nacht zouden we aan boord van de Schakel doorbrengen. Rumia zou met de bus aankomen. Ik verkeerde in een prettige stemming en verheugde me op de komende uren.

Natuurlijk had ze de vroege bus gemist; ik had mij niet eens naar de halte begeven. Maar nu, één bus later, zou ze er zijn; en toen ik in de verte de bus over de dijk zag rijden, zag ik duidelijk het felle geel van haar zeiljack, op de plaats achter de bestuurder. Ik zwaaide. Een intense tevredenheid maakte zich van mij meester. De bus stopte bij de afslag naar het dorp en Rumia stapte uit, een lach op haar gezicht. We kusten elkaar langdurig en wandelden vervolgens samen naar de jachthaven.

In de winkel kochten we als aanvulling op onze proviand Camembert, een doos toastjes en twee flessen rode Bordeaux voor de avonduren. Een half uur later waren we op het water; ik zat aan het roer en Rumia zat op het voordek, haar benen opgetrokken, de armen om haar knieën geslagen. De wind speelde met haar lange haren.

Ik keek naar haar. Een scène uit een reclamefilm leek het: slanke bruine vrouw met lange blonde krullen, bewegend in de wind, zich uitrekkend als een kat op het dek van de zeilboot. Ze draaide zich om en keek naar mij. Een stralende lach.

‘Wat kijk je ernstig.’

‘Ik denk.’

‘Aan mij?’

‘Aan jou.’

Ze liet zich tevreden achterover zakken; ik zag hoe ze over het water uitkeek en volgde haar blik. Weilanden, de kerktoren van het dorp aan de over­kant van het meer, glinsterend zonlicht op het water. Ik keek weer naar Rumia en probeerde contouren vast te leggen: de grenzen van haar lichaam zoals ze zich aftekenden tegen de bleke lucht. Gebroken en gebogen lijnen, nooit recht en nooit precies te trek­ken. Overal was beweging, realiseerde ik me. Ik stelde mij voor hoe kleine onzichtbare stofjes zich losmaakten van – ja van wat? Misschien van het pa­troon dat ik in gedachten had. Moleculen moesten zich vrij bewegen. Kleine springende deeltjes – ik verbeeldde mij dat ik ze zag dansen.

Ik hield op met denken. Ik had het gevoel dat ik mij opende als een schelp.

We gingen overstag. Ik genoot van de koele wind, het geluid van de golfslag, de geur van het water. Ik lachte hardop. Ik voelde een enorme impuls om te springen, te bewegen – ik kon bijna niet stil blijven zitten. Een merkwaardige gewaarwording deed zich aan mij voor: Rumia zat met haar rug naar mij toe maar ik zag haar gezicht haarscherp voor me: haar bruine huid, haar wenkbrauwen, haar lippen, haar neus – het gezicht leek groter te worden, op me af te komen, steeds dichter, tot ik alleen haar ogen nog zag, groter en groter. Ik had het gevoel dat ik mijn evenwicht verloor.

‘Cornea,’ fluisterde ik. ‘Retina, iris.’

De fok begon te klapperen. Rumia keek om.

‘Wat doe je?’

‘Neem jij het roer eens over!’

Ze kroop over het voordek en kwam naast me zitten, dicht tegen mij aan; ik voelde haar lichaamswarmte.

‘Scherp aan de wind,’ zei ik schor.

De boot begon over te hellen. Ik ging op het zijdek zitten, bevestigde de ring van de trapeze in het tuig, haakte mijn voeten achter de hangbanden en liet mij soepel achterover zakken…

Het was of ik een vrije val maakte; ik had geen gewicht meer, geen massa – ik was een geest die over het water zweefde. De golven bewogen zich met grote snelheid onder mij door. Bruisend water. Ik hoorde Rumia lachen en wierp één arm achterover.

Dit was het ultieme moment.

En toen begon alles te bewegen, het perspectief kantelde – een caleidoscoop aan kleuren; ik hoorde Rumia een kreet slaken en toen zwom ik met open ogen onder water – alles was blauwgroen. Ik voelde het water niet. Ik handelde automatisch.

En toen: bewustzijn.

Rumia streek haar natte haren uit haar gezicht en keek me aan. Ze lachte. Ik lachte ook, ik schaterde het uit. Hijgend hingen we vlak tegen elkaar aan op de gladde romp. Ik was volmaakt gelukkig.

Ik keek in haar groene ogen. Vaag zag ik nog haar gezicht: de natte bruine huid, de lach om haar lippen. Maar haar ogen werden groter: ze kwamen op mij af, alsof ik voorover viel. En nu zag ik duidelijk de kleine grijze en groene en bruine vlekjes, de zwarte opening in het centrum. Het was alsof er een explosie van neuronen in mijn hersenen plaatsvond. Wat wist ik? Hoe had ik kunnen denken… geloven… Waanzin! Ik realiseerde mij opeens, met onverbiddelijke helderheid, dat ik haar helemaal niet kende.

Ik haalde diep adem en klemde mij vaster aan de romp; opeens voelde ik het koude water.

We keken elkaar aan.

En ik werd mij ervan bewust, helder en genadeloos, dat ik haar niet kende, dat ik haar niet begreep,- haar niet, mijzelf niet, de onbegrijpelijke mysterieuze band tussen ons beiden niet.

Ik wist niets.

Amsterdam, 2 mei 1996